Πλούσια και πολύτιμη η πολιτιστική παράδοση του τόπου μας και αμέτρητα τα ήθη και έθιμα που αναβιώνουν ειδικά την εποχή της ¨Πασχαλιάς¨. Άλλα μοναδικά και εντυπωσιακά και άλλα λιγότερο γνωστά και διαδεδομένα. Όλα όμως εξίσου σημαντικά και βγαλμένα από το πέρασμα των αιώνων και την αέναη προσπάθεια για επιβίωση και ευημερία των ανθρώπων.
Ένα λοιπόν από τα έθιμα του τόπου μας που ξεχωρίζει για τη μοναδικότητά του (σε πανελλαδικό και όχι μόνο επίπεδο), την αυθεντικότητα, αλλά, κυρίως, για την εντυπωσιακή του μορφή, είναι η ¨Ανδρομάνα¨ της Δεσκάτης, η οποία αναβιώσε για μία ακόμη φορά, ανήμερα της Ζωοδόχου Πηγής, στη κεντρική πλατεία της πόλης.
Η αναβίωση του συγκεκριμένου εθίμου και οι καθιερωμένες παρεμφερείς εκδηλώσεις που, παραδοσιακά, διοργανώνεται αυτή τη μέρα στη Δεσκάτη, ξεχωρίζουν και για ένα ακόμη στοιχείο. Την καθολική συμμετοχή όλων των Δεσκατιωτών. Κυριολεκτικά το παρόν δίνει σύσσωμη η Δεσκατιώτικη κοινωνία και όχι μόνο, ακόμα και οι Δεσκατιώτες της διασποράς, με αποτέλεσμα η ¨Ανδρομάνα¨ να έχει μετατραπεί σε κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός για το τόπο.
Τι είναι η ¨Αντρουμάνα¨
Η Ανδρομάνα ή Αντρουμάνα σύμφωνα με τη τοπική διάλεκτο, είναι ένα σπανιότατο έθιμο με το οποίο η Δεσκάτη αποχαιρετά τη ¨Πασχαλιά¨. Το έθιμο, που αποτελείται από ιδιόρρυθμα παραδοσιακά τραγούδια και χορούς της ¨Πασχαλιάς¨, συναντάται μόνο στη περιοχή της Δεσκάτης και αναβιώνει εδώ και εκαντοταετίες πάντα τη πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα.
Ανθρώπινη τρίπατη πυραμίδα
Η κορύφωση του εθίμου είναι ο χορός της Ανδρομάνας. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα χορό που αποτελείται από άνδρες που σχηματίζουν τρία πατώματα. Μια τρίπατη ανθρώπινη πυραμίδα δηλαδή, με έξι άνδρες στη βάση της, άλλους πέντε στο δεύτερο πάτωμα, όρθιους πάνω στους ώμους των πρώτων και άλλους τρεις στη κορυφή, επίσης όρθιους πάνω στους ώμους των δεύτερων.
Την ίδια στιγμή, γύρω από αυτή την ανθρώπινη πεντάμετρη πυραμίδα, συνεχίζεται (είχε αρχίσει από νωρίς) ένας τεράστιος κυκλικός χορός (τρανός χορός) στον οποίο συμμετέχουν ομάδες χορευτών είκοσι ατόμων, άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Μάλιστα η ¨Αντρουμάνα¨ δίνει την ευκαιρία στον χορό να αλλάξει τους ρυθμούς των τραγουδιών, που από αργοί και λυπητεροί, μετατρέπονται σε γρήγορους και εύθυμους. Είναι η στιγμή της κορύφωσης, που τραγουδιέται το: «Ώρα καλή σου Πασχαλιά και τώρα και του χρόνου και όπως μας άφκες να μας βρεις και ακόμη και καλύτερα», το τραγούδι με το οποίο γίνεται το ¨κατευόδιο¨ της Πασχαλιάς.
Ο Συμβολισμός του εθίμου
Σύμφωνα με τη παράδοση, η Ανδρομάνα συμβολίζει τη μάνα Παναγιά, που, παρότι αυτές τις ημέρες του Θείου Δράματος, ¨σωριάστηκε¨ από το πόνο, διατήρησε μέσα της την ανδρεία. Συμβολίζει επίσης την Άνοιξη που ξαναγεννιούνται όλα, όπως ανέμεναν την αναγέννηση της λευτεριάς οι σκλαβωμένοι Έλληνες επί Τουρκοκρατίας. Μάλιστα, η Ανδρομάνα αποτέλεσε την εποχή της Τουρκοκρατίας το καλύτερο τρόπο, με τον οποίο οι Δεσκατιώτες περνούσαν τα μηνύματα της λευτεριάς και της επανάστασης με τις αλληγορικές έννοιες των τραγουδιών και μάλιστα υπό τη παρουσία των Τούρκων.
Όπως προαναφέραμε, αρκετή ώρα πριν την εκδήλωση της ανθρώπινης πυραμίδας (που συμβολίζει την επανάσταση, το ¨ξεπέταγμα¨ της λευτεριάς και την αναγέννηση της Ελλάδας), ο ¨τρανός¨ χορός (που συμβολίζει τα πάθη του λαού μας από τη σκλαβιά, τις προσπάθειες των Ελλήνων και την προετοιμασία για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού), στήνεται στη κεντρική πλατεία και χορεύεται από τις ομάδες των χορευτών σε κύκλους , με αργό ρυθμό, τραγουδώντας σκοπούς της περιοχής, που τραγουδιόνται αποκλειστικά αυτή την ημέρα. Η πλειοψηφία αυτών των τραγουδιών αναφέρονται με πόνο στα χρόνια της σκλαβιάς, με αλληγορικό, όμως, τρόπο και οδηγούν στο συντονισμό και στην εφαρμογή του απελευθερωτικού αγώνα και τελικά στη πολυπόθητη λευτεριά (κορύφωση της Ανδρομάνας).
Πρόκειται λοιπόν για ένα έθιμο μοναδικό και εξόχως εντυπωσιακό που κλέβει την παράσταση κάθε χρόνο τέτοια εποχή, συγκεντρώνοντας στη Δεσκάτη εκατοντάδες επισκέπτες.
